نسبت ایجابینسبت ایجابی، به‌معنای ربط بین موضوع و محمول یا مقدم و تالی در قضایای موجبه است. ۱ - توضیح اصطلاحنسبت حکمیه، وصف واقع شدن محمول برای موضوع، یا تعلق محمول به موضوع است. مثلاً برای حکم به این که «زمین کروی است» ابتدا باید تصور «زمین»، «کروی»، و «کرویت زمین» در ذهن بیاید، و همین تصور اخیر تصور نسبت حکمیه است، حال پس از این که ذهن دلائل کافی برای کرویت زمین حاصل کرد، اذعان بدان نسبت می‌کند و همین اذعان به نسبت حکمیه، تصدیق یا حکم نامیده می‌شود. نسبت به اعتبار موجبه یا سالبه بودنِ قضیه، به نسبت ایجابی و نسبت سلبی منقسم می‌شود. نسبت ایجابی مربوط به قضایای موجبه است، مانند: «زید هو عالم»، و نسبت سلبی مربوط به قضایای سالبه است، مانند: «زید لیس هو عالم». لفظ «هو» در اینجا بر نسبت ایجابی، و لفظ «لیس هو» بر نسبت سلبی دلالت دارد. ۲ - اقسام نسبت ایجابینسبت ایجابی بر دو قسم است: نسبت اثباتی، و نسبت اتحادی. این تقسیم، با توجه به دو قسم حمل (حمل اول ذاتی و حمل شایع صناعی) است. نسبتِ موجود در حمل اول ذاتی را نسبت اتحادی گویند؛ زیرا در حمل اول ذاتی بین موضوع و محمول، رابطه اتحادی و این‌همانی برقرار است. و نسبتِ موجود در حمل شایع صناعی را نسبت اثباتی گویند، زیرا در این نوع حمل، بین موضوع و محمول تغایر مفهومی و اتحاد مصداقی برقرار است. [۱]
تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۵۹.
[۲]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۰۱.
[۳]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸۳.
[۴]
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۲۸۲.
۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی. • تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «نسبت ایجابی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۵. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی | نسبت(ربط)
|